آشنایی بافرازهای دعای ابوحمزه ثمالی
از دعاهای شورانگیز ماه رمضان، دعای ابوحمزه ثمالی است. این دعا از نعمت های بزرگ الهی و از گنج های نهفته ربوبی و فوران عشق و محبت و بیانگر اوج بندگی و خاکساری است.
این دعا از لحاظ موضوعی دارای چند بخش است:
بخش نخست
شامل سپاس و ثنای خداوند و معرفی آن یکتای بی همتا است و از باز بودن و نزدیک بودن راه قرب به او حکایت می کند. به چند قسمت از این بخش اشاره می شود:
بِکَ عَرَفْتُکَ و اَنْتَ دَلَلْتَنی عَلَیکَ و دَعَوْتَنی اِلیکَ وَ لَولا اَنتَ لَمْ اَدِرْ ما اَنْتَ…
اَلّلهُمَّ اِنّی اَجِدُ سُبُلَ المَطالِبِ اِلیکَ مُشْرَعَةً وَ مَناهِلَ الرَّجاءِ اِلَیکِ مُتْرَعَةً وَ الاسِتعانَةَ بِفَضلِکَ لِمَنْ اَمَّلَکَ مُباحَةً …
بخش دوم
بیانگر خوف و رجا و بیم و امید بنده در برابر مولای بزرگ و مهربان است. از یک طرف، عظمت و جلال و شکوه بی پایان خدای متعال، قلب بنده عارف را تسخیر می کند و بندبندِ وجودش را به لرزه درمی آورد و بی اختیار، نغمه «سُبُّوحٌ قُدوُّس» بر زبانش جاری می شود. از طرف دیگر، رحمت و کرم بی پایان حق، همه وجودش را از امید سرشار می سازد و وجودش را از شوق لبریز می کند. هنگامی که جرم، عصیان، گستاخی و غفلتش را به یاد می آورد، در گرداب ترس از کیفر الهی می افتد و زمانی که لطف و کرم و گذشت آن مولای مهربان را مشاهده می کند، به ساحل امید و شوق پا می گذارد و نور امید در قلبش می درخشد.
اِذا رَاَیْتُ مَوْلایَ ذُنُوبی فَزِعْتُ و اِذا رَاَیْتُ کَرَمَکَ طَمِعْتُ فَاِنْ عَفَوْتَ فَخَیْرُ راحِمٍ وَ اِنْ عَذَّبْتَ فَغَیْرُ ظالِمٍ….
بخش سوم
این بخش درباره درخواست های آن حضرت درباره خود، پدر و مادر، خانواده، اقوام، اهل ایمان و اسلام است.
اَلّلهُمَّ إنّی اَسْئَلُکَ صَبْرا جَمیلاً وَ فَرَجاً قَریباً وَ قَولاً صادقا وَ اَجْرا عَظیما؛ ….
بخش چهارم
درباره خواسته های بلند و ارزشمندی است که رسیدن به آنها، نیازمند آمادگی کافی و توجه کامل به خداوند و اشتغال دائم به ذکر و یاد او است و جز برای عده ای محدود از اولیای الهی و بندگان ویژه خداوند، حاصل نمی شود؛
اَلّلهُمَّ إنّی اَسْئَلُکَ ایمانا لا اَجَلَ لَه دُونَ لِقائِکَ اَحْیِنی ما اَحْیَیْتَنی عَلَیْهِ وَ تَوَفَّنِی اِذا تَوَفَّیْتَنِی عَلَیْهِ وَ ابْعَثْنِی اِذا بَعَثْتَنی عَلَیْه …
این بخش از دعای دل نواز ابوحمزه، سه درخواست مهم و اساسی را دربردارد؛ خواسته هایی که رسیدن به آنها، آرزوی همیشگی بندگان صالح خدا است و تحقق آنها نشانه رسیدن به اوج قرب و قله کمال انسانی است. به دلیل محتوای عالی این بخش از دعا و تأثیر عمیق آن در سعادت حقیقی انسان، بر آن تأکید فراوان می کنند.
خواسته اول: «ایمان» کاملی است که به واسطه آن، همه حجاب های میان بنده و پروردگار برداشته شود و خداوند، مباشر و هم نشین دل انسان باشد.
خواسته دوم: یقینی است که ثمره آن، رسیدن به این دانش و دریافت است که: «هر چه به انسان می رسد، از طرف خداوند و به اراده و مشیت او است».
خواسته سوم: خشنودی از تقدیر الهی و رضایت به چیزی است که او روزی ما ساخته است. این مقام از ویژگی های مؤمنان راستین و صاحبان بصیرت و یقین است. در واقع، رضا به داده ها، از شیرین ترین میوه های درخت ایمان و یقین است.