لبیک یامهدی

در اولین روز از ماه مبارک رمضان،  محفل انس با قرآن در حضور حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی برگزار شد.

 گزیده سخنان حضرت آیت الله خامنه‌ای به شرح ذیل است:

 - امروز دنیا محتاج قرآن است؛ امروز دنیا در خلأ معنوی و فکری است. اینکه شما می‌بینید قتل و جنایت در دنیای غرب روزبه‌روز زیاد می‌شود به این خاطر است. اگرچنانچه رشحه‌ای از رشحات قرآن با بیان متناسب امروز فرستاده بشود دل‌ها جذب می‌شود.

 - قرآن در دنیای امروز می‌تواند فعال ما یشاء باشد و ابرقدرت‌ها و قدرت‌های صهیونیستی هیچ غلطی نمی‌توانند بکنند.

 - از مشاهده‌ی رشد روزبه‌روز قرآنی‌های کشور لذت می‌برم. قبل انقلاب از این خبرها نبود.

 - جلسات تلاوت قرآن که قاری قرآن بخواند و مستمع فقط برای شنیدن قرآن در جلسه حاضر شود باید رواج یابد.

_حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، آرامش روحی و دینی را یکی از برکات آشنایی با مفاهیم قرآنی برشمردند و افزودند: این آرامش زمینه‌ساز افزایش ایمان انسان به خداوند متعال و قدرت الهی خواهد شد.

                                               
از آنجا که در مسیر زندگی‌، دشواری و مشکلات وجود دارد، دستور داده‌اند در شداید و مشکلات روزه بگیرید.

یعنی اگر ما در هر نمازی چند بار از خدای سبحان استعانت می‌کنیم و می‌گوئیم :«إِیَّاکَ نَعْبُدُ وَ إِیَّاکَ نَسْتَعینُ» راه کمک‌رسانی را هم خدا بیان فرموده است ولی این چنین نیست که بگوئید: کمک کن! و ما رایگان کمک برسانیم. اگر سخن از «إِیَّاکَ نَسْتَعینُ» است، راهش را هم قرآن به ما آموخته که: «وَاسْتَعِینُواْ بِالصَّبْرِ وَالصَّلاَةِ» و این صبر به «صوم» تفسیر و تطبیق شده و در حدیث آمده است که: «إِذَا نَزَلَتْ بِالرَّجُلِ النَّازِلَةُ وَ الشَّدِیدَةُ فَلْیَصُمْ» هرگاه برای کسی مشکل یا حادثه خاصی پیش آمد باید برای دفع یا رفع آن روزه بگیرد. نه تنها در جنگ، بلکه اگر مشکلات دیگری هم برای انسان پیش آید، باید برای حل آن مشکل، روزه گرفت.

این روزه چه نقشی دارد که مشکل را حل می‌کند؟ انسان را به کجا می‌رساند که بر مشکل پیروز می‌شود؟ تازه این امساک ظاهری است؛ اما روزه، حکمت‌هایی دارد که روح را به مقام بالا می‌رساند و روح بلند بر طبیعت فائق است.

اگر کسی برای خدا روزه گرفت چون کارها به دست اوست مشکل را حل می‌کند که فرموده‌اند: «یا مسهّل الأمور الصّعاب». قرآن هم فرمود: «فَأَمَّا مَنْ أَعْطَی وَ اتَّقَی* فَسَنُیسِّرُهُ لِلْیسْرَی»؛ ما کارها را برای افرادی که در مسیر مستقیمند، راحت می‌کنیم. آنگاه نمونه‌هایش را هم به عنوان انبیای عظام برای ما بیان فرمود.

وقتی موسای کلیم‌الله از خدای سبحان درخواست می‌کند: «وَیَسِّرْ لِی أَمْرِی» در پاسخ می‌فرماید: «قَالَ قَدْ أُوتِیتَ سُؤْلَکَ یَا مُوسَى» تو برای براندازی طاغوت فرعون از ما آسان کردن امور را طلب کردی، ما هم آن را به تو دادیم. آنچه را که از ما خواستی به تو دادیم؛ شرح صدر، روان بودن بیان، شرکت در رسالت و وزیر بودن برادرت را و نیز خواستی که او را از وحی خاص برخوردار کنیم، همه را عطا کردیم.

این راه‌ها را قرآن در اختیار ما گذاشته است؛ زیرا باطن روزه بقدری نیرومند است که انسان را بر جهان طبیعت - به اذن خدا - پیروز می‌کند.

 *توصیه‌ امام(ره) به روزه‌داران چه بود

امام خمینی(ره) توجه ویژه‌اى نسبت ‏به ماه رمضان داشتند و به همین خاطر ملاقات‏‌هاى خودشان را در ماه رمضان تعطیل مى‏‌کردند و به دعا و تلاوت قرآن و … مى‌‏پرداختند و مى‏‌گفتند: «خود ماه مبارک رمضان، کارى است»، رهبر کبیر انقلاب به هنگام سحر و افطار، بسیار کم مى‏‌خوردند، به گونه‌‏اى که خاد‏مشان فکر مى‏‌کردند که امام، چیزى نخورده است.

امام در نجف اشرف با آن گرماى شدید ماه مبارک رمضان را روزه مى‏‌گرفت و با اینکه در سنین پیرى بودند و ضعف بسیار داشتند تا نماز مغرب و عشاء را به همراه نوافل به ‏جاى نمى‌‏آوردند، افطار نمى‏‌کردند! و شب‏‌ها تا صبح، نماز و دعا مى‏خواندند و بعد از نماز صبح، مقدارى استراحت مى‏‌کردند و صبح زود، براى کارهایشان آماده مى‌‏شدند.

امام خمینی(ره) درباره ماه مبارک رمضان توصیه‌هایی را خطاب به روزه‌داران داشته و فرمودند: شما در این چند روزى که به ماه رمضان مانده، به فکر باشید، خود را اصلاح کرده، توجه به حق تعالى پیدا کنید، از کردار و رفتار ناشایسته خود استغفار کنید! اگر خداى نخواسته، گناهى مرتکب شده‌‏اید، قبل از ورود به ماه مبارک رمضان، توبه کنید! زبان را به مناجات حق تعالى عادت دهید! مبادا در ماه مبارک رمضان، از شما غیبتى، تهمتى و خلاصه گناهى سر بزند و در محضر ربوبى، با نعم الهى و در مهمان سراى بارى تعالى، آلوده به معاصى باشید! شما اقلاً، به آداب اولیه‏ روزه عمل کنید و همان ‏طورى که شکم خود را از خوردن و آشامیدن نگه مى‌‏دارید، چشم و گوش و زبان را هم از معاصى باز دارید … اگر با پایان یافتن ماه مبارک رمضان، در اعمال و کردار شما هیچ گونه تغییرى پدید نیامد و راه و روش شما با قبل از ماه صیام فرقى نکرد، معلوم مى‌شود روزه‏‌اى که از شما خواسته‏‌اند، محقق نشده است.

*سیره بهجت العرفا در ماه مهمانی خدا

حجت‌الاسلام علی بهجت فرزند آیت‌الله بهجت این گونه از سیره مرحوم پدرشان یاد می‌کند: ایشان تدبر در قرآن را در سحرها و بین‌الطلوعین داشت، در ماه رمضان در میان روز هم تدبر در قرآن داشتند، همچنین در شب‌های قدر ادعیه وارده در آن شب‌ها را مراعات می‌کرد و شب‌های قدر را که بیدار می‌ماند قرآن سر می‌گرفت، البته ایشان قرآن سر گرفتن را مخصوص شب قدر نمی‌دانست… ایشان شب‌ها قبل از خواب حدیث کساء را حتما قرائت می‌کردند و همچنین با وضو به بستر خواب می‌رفتند و بعدها که به جهت مشکلات نمی توانستند وضو بگیرند با تیمم می‌خوابیدند و بعضی شب‌هایی را که می‌خواستند احیاء بگیرند یک مقداری استراحت می‌کردند و سپس بلند می‌شدند و می‌فرمودند که حضرت زهرا(س)، حسنین(ع) را شب زودتر می‌خواباندند تا قبل از نیمه شب برای احیاء بلند شوند.

*توصیه حاج آقا مجتبی درباره ختم قرآن در ماه بهار دل‌ها

مرحوم حاج آقا مجتبی تهرانی از اساتید شهر تهران نیز در یکی از سخنرانی‌هایشان پیرامون ماه رمضان به برخی نکات مهم اشاره کرد و بیان داشت: ماه مبارک رمضان به حسب آنچه که اهل معرفت می‌گویند، ماه سلوک إلی‌الله‌تعالی و دار ضیافت‌الله است، این ماه، ماهی است که خداوند با بندگانش سخن گفته است و آن­ها را مورد خطاب قرار داده و مورد عنایت خاصه خودش قرار داده است، لذا ما در روایات بسیار داریم که در ماه مبارک رمضان، به قرائت قرآن سفارش شده است.

*درهای آسمان باز است؛ هیچ دعایی به بایگانی نمی‌رود

وی با اشاره به اینکه سنت ائمه در ماه مبارک رمضان ختم قرآن بوده است،‌افزود: یک روایت در وسائل از مُقنع مفید نقل شده که در آن آمده حضرات ائمه در ماه مبارک رمضان 10 ختم قرآن می‌کردند. یعنی هر سه روز، یک ختم قرآن. روایتی است که محدث قمی از مرحوم مجلسی نقل می‌کند که در یک حدیث هست که بعضی از ائمه(ع) در ماه مبارک رمضان، 40 ختم قرآن می­کردند و اگر هر ختم قرآن را ثوابش را به روح مقدس یکی از چهارده معصوم(ع) هدیه کند، ثوابش مضاعف می‌شود. در آن روایت دارد که هر ختم قرآنی که می­ کردند، ثوابش را به یکی از معصومین(ع) هدیه می‌­کردند.

مرحوم حاج آقا مجتبی تهرانی با بیان اینکه تمام درهای آسمان، از شب اول ماه رمضان تا آخرین شب باز می‌شود،‌ خطاب به روزه‌داران چنین توصیه کرد: روایت از علی(ع) دارد: آگاه باشید که درهای آسمان از شب اول ماه مبارک رمضان باز است؛ یعنی تمام حُجُب از ناحیه ربّ برداشته شده است، در این ماه دیگر هیچ حجابی نیست. یعنی از ناحیه خداوند نسبت به بندگانش هیچ حجابی نیست. هیچ دری بسته نیست؛ اصلاً و ابداً، تمام درها باز است… هر تقاضایی! چه مادی و چه معنوی به ربّ می‌ رسد و به هیچ مانعی از آن ناحیه برخورد نمی‌کند، نتیجه آن این است که این تقاضاها در این ماه بی‌­جواب نمی‌‌ماند، به تعبیر روز هیچ دعایی به بایگانی نمی‌رود!

*بهترین عمل در ماه بهار قرآن به روایت آیت‌الله خوشوقت

مرحوم آیت‌الله خوشوقت از دیگر اساتید فقید پایتخت نیز خطاب به مهمانان خدا در ماه  مبارک رمضان درمدرسه علمیه حضرت صاحب الأمر(عج) در 23 مهر ماه سال 1387 ابراز داشت: ماه به این بزرگی، ماه عبادت، ماه توبه، ماه تلاوت قرآن، با همه خوبی‌ها بهترین عمل در آن ترک حرام و ترک گناه است. یعنی این قدر این کار اهمیت دارد. شما سعی کنید این ریاضت را تحمل کنید و در این ماه گناه نکنید، کار دیگر هم نکنید، البته این یک فرض است، آدم نمی شود که کار دیگر نکند اما فرض است. این قدر تقوا اهمیت دارد که اگر شما تقوا را مراعات کردی و فقط خوابیدی جایت ته بهشت است. این قدر مهم است. این بیان پیغمبراکرم است که فرمودند: افضل اعمال در این ماه ترک گناه و ترک عمل حرام است.

*سیره صاحب تفسیر المیزان

علامه محمدحسین طباطبایی شب‌های ماه رمضان تا صبح بیدار بود، مقداری مطالعه می‌کرد و بقیه را به دعا و قرائت قرآن و نماز مشغول بود.

*سیره صاحب فتوای تحریم تنباکو

در شرح احوال عالم ربانی میرزا محمدحسن شیرازی صاحب فتوای تحریم تنباکو بیان شده است: وی بیشتر آیات قرآن را حفظ بود، همچنین دعاهای ماه رمضان را و دعاهایی را که در دیگر اوقات قرائت می‌کرد و زیارت‌هایی را که در حرم امامان می‌خواند و از آنجا که رقیق القلب بود و چشمه‌ اشکش هم جوشان، بسیار می‌گریست.

منبع: فارس

امام جعفر صادق عليه‌‏السلام فرمودند:
پيامبر خدا(صلی الله علیه و آله)، به هنگام روزه گشودن، با حلوا افطار مى‌‏كرد. اگر حلوا نبود، با شكرينه‏‌اى ديگر يا چند دانه خرما، و اگر آن نيز نبود، با آبِ ولرم. مى‏‌فرمود: آب، معده و كَبِد را تميز مى‏‌كند، دهان را خوش‏بو مى‏‌كند، دندان‌‏ها را محكم مى‏‌سازد، چشم را قدرت مى‏‌دهد و ديده را جلا مى‏‌بخشد، گناهان را از انسان می‌شويد، رگ‏هاى برآشفته و تلخه تحريك شده را فرو مى‏‌نشانَد، بلغم را از ميان مى‏‌بَرَد ، حرارت را از معده برمى‏‌دارد، و سردرد را نيز از ميان مى‏‌بَرَد.

متن حدیث:

الإمام الصادق عليه‏‌السلام:
كانَ رَسولُ اللّه‏ِ صلى‏ الله ‏عليه و ‏آله و سلّم إذا أفطَرَ بَدَأَ بِحَلواءَ يُفطِرُ عَلَيها ؛ فَإِن لَم يَجِد فَسُكَّرَةٍ أو تَمَراتٍ، فَإِذا أعوَزَ ذلِكَ كُلَّهُ فَماءٍ فاتِرٍ. وكانَ يَقولُ: يُنَقِّي المَعِدَةَ والكَبِدَ، ويُطَيِّبُ النَّكهَةَ وَالفَمَ، ويُقَوِّي الأَضراسَ، ويُقَوِّي الحَدَقَ و يَجلُو النّاظِرَ، و يَغسِلُ الذُّنوبَ غَسلاً، و يُسَكِّنُ العُروقَ الهائِجَةَ و المِرَّةَ الغالِبَةَ، و يَقطَعُ البَلغَمَ، و يُطفِئُ الحَرارَةَ عَنِ المَعِدَةِ، و يَذهَبُ بِالصُّداعِ.

«اصول كافى، ج4،ص153 -دانش نامه احاديث پزشكي، ج1،ص545

یکی از شبهات مطرح درمیان مردم  مرتکب شدن مردم به گناه درماه رمضان است درحالی که پیامبر (ص) درروایتی فرمودند: در روز نخست ماه رمضان شیاطین سرکش دربند می شوند.[۱] وخداوند (عزّوجلّ) بر هر شیطان سركش، هفت تن از فرشتگانش را گمارده است و تا زمانى كه این ماه شما [ماه رمضان‏] سپرى نشده است نمى‏ توانند آزاد گردند.کارشناسان مرکز ملی پاسخگویی به سئوالات دینی به این شبهه این گونه پاسخ داده اند:

شیطان برای همگان در بند می شود، اما اعمال و رفتار ما، سبب آزادی او می شود و به همین سبب می تواند بر روی ما اثرگذار باشد.

حضرت علی (ع) می فرمایند: وقتى ماه رمضان فرا رسید، رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله برخاست و خداوند را حمد گفت و ستایش كرد، سپس فرمود: اى مردم، خداوند شما را از دشمنان جن و انس شما حمایت كرد و فرمود: «مرا فراخوانید تا براى شما اجابت كنم، و به شما وعده اجابت داد، بدانید براستى خداوند (عزّ و جلّ) بر هر شیطان سركش، هفت تن از فرشتگانش را گمارده است و تا زمانى كه این ماه شما [ماه رمضان‏] سپرى نشده است نمى‏ توانند آزاد گردند.[۲]

اما عده بسیاری، تاثیر شیطان بر خود در این ماه را تجربه کرده و می کنند. بنابراین روشن است که جنود شیطانی به طور کامل غیر موثر نمی ‌شوند. و همچنان توانایی ایجاد انحراف هایی دارند. و در تبیین چگونگی تاثیر شیطان، علیرغم روایات بیان کننده محبوس شدن شیطان چند احتمال می توانیم طرح کنیم:

* سبب حبس شدن شیطان

سبب حبس شدن شیطان، عمل روزه‌ داری است چرا که گرسنگیِ ناشی از روزه، راه ورود شیطان را مسدود می ‌کند کما اینکه پیامبر (ص) می‌ فرمایند: شیطان مانند خون در انسان جارى مى‌‏شود، پس با گرسنگى، مجارى او را تنگ كنید.[۳] در واقع محدود شدن شیطان برای هر کس به میزان اثرگذاری روزه اوست. و کسانی که روزه نمی گیرند یا آداب آن را به خوبی رعایت نمی ‌کنند، شیطان در مقابل شان محدود نیست و به همین جهت تاثیر شیطان را احساس می کنند. در واقع محبوس شدن شیاطین برای عده‌ ای مخصوص است.

* شیطان برای همگان در بند می شود

شیطان برای همگان در بند می شود، اما اعمال و رفتار ما، سبب آزادی او می شود و به همین سبب می تواند بر روی ما اثرگذار باشد. و روایت ذیل می تواند بر این مطلب دلالت داشته باشد.

پیامبر (ص) می فرمایند: ای مردم در این ماه درهای بهشت باز است، از خداوند بخواهید آن را بر شما نبندد، و درهای آتش بسته است از پروردگارتان بخواهید آن را بر شما باز نگرداند، و شیاطین را بسته‌اند، از پروردگارتان تقاضا کنید که آنها را بر شما مسلّط نگرداند.[۴] و حتی رفتار ما در قبل از ماه مبارک رمضان نیز می تواند در این باره موثر باشد.[۵]

* منظور از در بند شدن شیاطین

منظور از در بند شدن شیاطین، در بند شدن همه آنها نیست. کما اینکه در بعضی از روایات تعبیر شیطان با الفاظی نظیر “مرید"[۶] مقید شده است. و سید بن طاووس نیز این احتمال را با وجوه مختلفی ذکر کرده است. از جمله اینکه شاید هر ماه، شیاطین مخصوص به خود داشته باشد و تنها شیاطین مخصوص ماه رمضان در بند می شوند اما سایر شیاطین همچنان مشغول فعالیت خویش هستند. یا اینکه اگر چه شیاطین در بند می شوند، اما ابلیس همچنان آزاد بوده و به فعالیت خویش می پردازد.[۷]

علاوه بر اینکه تنها عامل موثر در انجام گناه، شیطان نیست و انسان نباید از تاثیر نفس اماره خود غافل شود.

[۱]. عیون أخبار الرضا علیه السلام، ج‏۲، ص۷۱، ح ۳۳۱.

[۲]. وسائل الشیعة،  ج‏۱۰، ص ۳۰۴، ح ۱۳۴۷۷.

[۳]. مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل،  ج‏۱۶، ص۲۲۰،  ح۱۹۶۵۰.

[۴]. أمالی الصدوق، ص۹۵، المجلس العشرون.

[۵]. ر.ک: الإقبال‏ بالأعمال الحسنة فیما یعمل ‏مرة فی‏ السنة،ج۱، ص  ۷۳.

[۶]. وسائل الشیعة، ج‏۱۰، ص ۳۰۴، ح ۱۳۴۷۷.

[۷]. ر.ک: الإقبال‏ بالأعمال الحسنة فیما یعمل ‏مرة فی‏ السنة،ج۱، ص  ۷۳.

منبع: مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی